درباره قدسی مشهدی، شاعر و سخنور دوره صفویه | اندوه دوری از دیار در غزل

به گزارش شهرآرانیوز، حاجی محمد جان قدسی مشهدی معروف به «قدسی مشهدی» یکی از شاعران و سخنوران دوره صفوی است. او از شعرای خوب و مضمون یاب این دوره (۹۹۰-۱۰۵۶ ق) به شمار می‌آید و از پیشگامان چیره دست طرز تازه‌ای است که در آن روزگار متداول شده بوده و بعد‌ها به غلط به سبک هندی معروف شده است. خود او در پایان قصیده‌ای که در مدح امام حسین سروده، به این "طرز تازه" اشاره دارد.

قدسی مشهدی، زاده مشهد است، اما تاریخ تولدش مشخص نیست و حدود ۹۹۰ را با احتمال، می‌توان پذیرفت. در حدود ۱۰۲۴ ق او را کدخدای صنف بقالان مشهد دانسته‌اند و در تذکره میخانه نیز گزارش شده که پیش از ۱۰۲۸ ق به حج رفته و در این زمان هنوز ساکن مشهد بوده است. ظاهرا در ۱۰۳۰ ق خزانه‌داری آستان قدس به او سپرده شد و دست کم پنج سالی در این شغل بوده است. درباره این شغل و مسائل آن نیز اشعاری سروده است.

چون شهرت اشعارش فراگیر شده بود، به درخواست حسن خان شاملو بیگلربیگی خراسان در هرات، به آن شهر سفری دو ماهه داشت؛ اما در این سفر و دور از مشهد بود که پسر جوانش درگذشت و این مصیبت، شاعر را بشدت غمگین کرد. بعد از این ایام، هوای سفر هند کرد و بعد از پنجاه سالگی و با تردید‌های فراوان، راه هند در پیش می‌گیرد و از تلخکامی‌های گذشته می‌گریزد. در سال ۱۰۴۲ ق در هند به درگاه شاه جهان باریاب می‌شود و در آنجا استقبال خوبی می‌بیند؛ چنان که در فتح دکن و سفر به کشمیر، همراه و ملازم شاه جهان می‌شود و شعر او را بر تخت طاووس که با صرف هفت سال وقف ساخته شده بود، کتیبه می‌کنند. با همه کامیابی‌های شاعر در هند، اندوه دوری از خراسان و شهر مشهد در اشعار او حضور دارد و می‌سراید

«خدا داند که از هر جستجویی /بجز مشهد ندارم آرزویی» 

او علاوه بر دیوان، منظومه‌ای هم به عنوان ظفرنامه دارد که در شرح فتوحات و جهانگشایی‌های شاه جهان نوشته است. او در سال ۱۰۵۶ هجری قمری درگذشت و در آرامگاه شاعران کشمیر دفن شد.

تاریخ نویسان عصری و صاحبان تذکره که همزمان یا بعد او بوده‌اند، همه به اتفاق بلند فطرتی و خلق خوش و تقدس او را ستوده‌اند. قدسی شاعری است مومن و پای بند به اصول مذهبی. بیشتر قصاید او در مدح ائمه اطهار است و امام هشتم (ع) را بیش از سایر ائمه مدح گفته است. قدسی در سرودن قصیده تواناست و توجه او بیشتر معطوف به انوری، خاقانی و عرفی می‌باشد. او در جمیع فنون خصوصا در قصیده و مثنوی صاحب قدرت است.

در ادامه حتما بخوانید عبدالجبار کاکایی: زبان محاوره رایج‌ترین شکل ترانه‌سرایی است

منابع:
۱. مشهد، نگاهی به تاریخ، فرهنگ و مفاخر-سید مهدی سیدی فرخد، دکتر یوسف متولی حقیقی، بهزاد نعمتی-هور مهر-مشهد-۱۳۹۵ ص ۲۳۷-۲۳۸)
۲. اعتماد السلطنه، محمد حسن خان، ۱۳۶۲ مطلع الشمس، به کوشش محمد پیمان، تهران، پیشگام ۷۲۸.۲